اگر این مقاله مفید بود امتیاز دهید.
اضطراب چیست؟ دقیقا چه انواعی دارد و چگونه دردسرساز میشود؟ خوب است در همین ابتدا و پیش از اینکه بخواهیم به این سوال پاسخ دهیم که دقیقا اضطراب چیست و به خوبی آن را درک کنیم، به شفاف سازی دو موضوع بپردازیم:
- اضطراب و ترس با هم یکی نیستند. ترس پاسخ فوری به یک محرک ترسناک است که دقیقا روبری ما قرار دارد، مثل یک حیوان درنده. اما اضطراب یک پاسخ فوری به یک محرک عینی نیست. بلکه احساسی است که ما به دنبال فکر کردن به یک رخداد و پیشبینی کردن یک نتیجه منفی آن را تجربه میکنیم. مثلا اگر هفته آینده یک امتحان مهم داشته باشید وقتی به این فکر میکنید که ممکن است در امتحان نتوانید عملکرد خوبی داشته باشید، اضطراب را تجربه میکنید.
- همه انسانها اضطراب را تجربه میکنند و اینکه شما اضطراب دارید به معنای غیرعادی بودن یا ناسالم بودن شما نیست. اضطراب وقتی ناسالم است که کارکردهای شما را مختل کند. به قدری که دیگر قادر به انجام کارهای روزانه خود نباشید. در حالی که میزان بهینه اضطراب و گوش به زنگی، حتی میتواند به شما کمک کند تا روی کارهای خود بهتر متمرکز شوید و همچنین بعضی از چالشهایی که ممکن است در آینده با آنها روبرو شوید را پیشبینی کرده و برای آنها آماده باشید.
در ادامه میخواهیم کمی در تعریف اضطراب دقیقتر شویم و بدانیم واقعا اضطراب چیست؟
اضطراب چیست و چه حالت هایی دارد؟
برای پاسخ به این سوال که اضطراب چیست؟ باید بگوییم اضطراب یک حالت ذهنی و جسمی است که معمولا زمانهایی که انتظارات منفی را در مورد آینده را در خود پرورش میدهیم آن را تجربه میکنیم.
این انتظارات منفی میتوانند مربوط به یک خطر ناشناخته واقعی یا خیالی باشند. یعنی ممکن است واقعا در آینده نزدیک قرار باشد اتفاقی رخ دهد (مثل عمل جراحی) و شما با فکر کردن به آن و پیشبینی یک سری نتایج منفی مضطرب شوید.
یا ممکن است خطر فقط در ذهن شما باشد و هیچ شواهد عینی برای آن وجود نداشته باشد، اما با این حال باز هم شما اضطراب را تجربه کنید. (مثل مادری که دائم نگران فرزندش بیرون از خانه است. بدون وجود هیچ علت یا شواهدی.)
از نظر ذهنی ما اضطراب را به صورت برانگیختگی، دلهره و و نگرانی آزاردهنده تجربه میکنیم و از لحاظ جسمانی اضطراب خود را به صورت فعال شدن یک سری سیستمهای متعدد بدن نشان میدهد. به طور مثال ممکن است هنگام مضطرب شدن عرق کنیم، نفسنفس بزنیم یا بدنمان را ناخواسته منقبض کنیم.
حالتهایی که در اضطراب تجربه میکنیم، از حالتهای شناختی گرفته تا حالتهای جسمانی، به این منظور طراحی شدهاند که ما احساس ناراحتی را تجربه و برای محافظت از خود و جلوگیری از وقوع اتفاقات منفی که ذهن پیشبینی میکند، کاری انجام دهیم. میتوان اضطراب را بهایی دانست که ما انسانها به دلیل داشتن توانایی پیشبینی آینده میپردازیم.
اضطراب چه زمانی تبدیل به اختلال میشود؟
حال که میدانیم اضطراب چیست؟ باید به این سوال پاسخ دهیم که چه زمانی به اختلال تبدیل میشود؟
اگر اضطراب به قدری شدید شود که فراگیر و مداوم باشد و کارکردهای روزانه ما را در سرکار، مدرسه، خانه یا وقتی با دوستانمان هستیم را دچار مشکل کند، میتواند نشانهای از اختلال اضطرابی باشد.
اضطراب ممکن است دلایل زیستی یا ریشه در تروماهای کودکی و نوع فرزندپروری والدین داشته باشد. همچنین اضطراب بسیاری از مواقع با افسردگی همراه است.
از لحاظ مغزی مسیرهایی که در افسردگی و اضطراب فعال میشوند بسیار شبیه به هم هستند. باید به یاد داشت که اضطراب را هیچگاه نمیتوان به طور کامل از بین برد، چرا که همانطور که گفته شد اضطراب در سطح بهینه کارکردهای مفیدی هم برای ما دارد.
تنها میتوان سطح اضطراب را با استفاده از دارو درمانی، روان درمانی و یا هر دوی آنها کنترل کرد. به گونهای که در زندگی روزانهمان اختلال ایجاد نکند. همچنین در کنار دارو درمانی و روان درمانی، کارهایی مثل ورزش کردن، پیادهروی، دویدن، مدیتیشن یا تمرینات ذهنآگاهی و تنفس میتوانند بسیار کمککننده باشند.
علائم اختلال اضطراب چیست؟
اینکه دقیقا بدانیم علائم اختلال اضطراب چیست برای هر فرد متفاوت و منحصر به فرد است. اما به طور کلی همانطور که گفته شد، اضطراب فقط با احساس نگرانی دائمی و یک سری ویژگیهای شناختی مشخص نمیشود. بلکه با احساس نارحتی شدید در بدن مثل تپش قلب، لرزش و پرش بدن، سوزش معده، شنیدن صدای زنگ در گوش و … ممکن است خود را نشان دهد.
علائم جسمی اضطراب ممکن است بسیار گمراه کننده باشند و منجر به یک تشخیص پزشکی غلط مثل حمله قلبی شوند. یعنی بسیاری از مواقع علت اصلی علائم بدنی که اضطراب است پنهان میمانند و به اشتباه یک علت جسمانی دیگری برای آن در نظر گرفته میشود.
به غیر از این موارد، علائم دیگری نیز ممکن است با یک اختلال اضطراب همراه باشد. مثل اختلال در خواب، تنش عضلانی، تحریک پذیری، مشکل در تمرکز یا بیقراری شدید.
چگونه میتوان یک اختلال اضطرابی را درمان کرد؟
حال که به خوبی آشنا شدیم اضطراب چیست و همچنین به خوبی می دانیم که چه علائمی دارد، اکنون باید بدانیم درمان اختلال اضطراب چیست؟ همان طور که گفته شد برای درمان اختلالات اضطرابی ترکیب دارو درمانی، روان درمانی و تغییر در شیوه زندگی میتواند بسیار موثر باشد.
یکی از موثرترین انوع روان درمانی برای درمان اختلالات اضطرابی درمان شناختی رفتاری یا همان CBT است. در طی درمان شناختی رفتاری فرد میآموزد افکار و باورهای خود را به چالش بکشد و تصورات واقع بینانه تری را شکل دهد. همچنین ممکن است از نوعی رفتار درمانی بنام مواجه درمانی برای مواجه کردن فرد با موقعیتی که او را مضطرب میکند (به خصوص در فوبیاهای خاص) استفاده شود.
دارو درمانی در کنار روان درمانی به فرد کمک میکند تا ضمن کنترل علائم اضطرابیاش با مصرف دارو، بتواند در جلسات روان درمانی نیز حاضر شود و عملکرد مناسبی داشته باشد. بعد از اینکه فرد به کمک دارو درمانی و روان درمانی توانست علائم اضطرابیاش را کنترل کند، حال بهتری را تجربه کند و کارهای روزانهاش را انجام دهد، تغییر در شیوه زندگی مثل ورزش کردن، مدیتیشن کردن و یا انجام تمرینات ذهنآگاهی و تنفسی میتوانند در بهبود فرد در بلند مدت موثر باشند و از بازگشت علائم اضطرابی جلوگیری کنند.
انواع مختلف اختلالات اضطراب چیست؟
اختلالات اضطرابی انواع مختلفی دارند (اختلال اضطراب فراگیر، فوبیای خاص، اضطراب اجتماعی، پنیک، آگروفوبیا و …) اما ویژگی مشترک همه آنها این است که با پیشبینی منفی وقایعی در آینده آغاز میشوند و به اجتناب و کنارهگیری و رفتارهای احتیاطی میانجامند.
یکی از اختلالات اضطرابی بسیار شایع اختلال اضطراب فراگیر (GAD) است. در اختلال اضطراب فراگیر که بیشتر در بزرگسالان دیده میشود فرد در مورد تمامی جنبههای زندگی مثل کار، تحصیل، روابط دوستانه و عاشقانه و … نگرانی را تجربه میکند.
گویی فردی که با اختلال اضطراب فراگیر دست و پنجه نرم میکند هیج پیشبینی مثبتی در مورد آینده در هیچ جنبهای نمیتواند داشته باشد و آینده برایش سرشار از نگرانی و اتفاقات منفی است.
در اختلال اضطراب اجتماعی فرد بسیار نگران قضاوتهای دیگران، مورد انتقاد قرار گرفتن و چگونه به نظر رسیدن در اجتماع است. همه ما انسانها موجوداتی اجتماعی هستیم که دوست داریم تا حد ممکن تایید دیگران را بدست آوریم و از مورد انتقاد و قضاوت قرار گرفتن گریزانیم.
اما هر فرد ممکن است میزان حساسیت متفاوتی نسبت به قضاوتهای دیگران داشته باشد، یکی ممکن است اهمیت بسیار کمی بدهد و دیگری بیشتر. اما در اختلال اضطراب اجتماعی فرد انقدر نگران مورد قضاوت یا انتقاد بودن است که ممکن است خود را منزوی و روابط خود را محدود کند تا از قضاوتهای احتمالی جلوگیری کند.
در فوبیاها نیز موضوع یا موقعیت خاصی برای ترس وجود دارد، مثل فوبیای سگ، فوبیای گربه، فوبیای ارتفاع وغیره. فوبیاها ممکن است آنقدر شدید باشند که فرد هنگام رویارویی با آن موقعیت و موضوع خاص حملات پنیک را تجربه کند.
حملات پنیک انفجار ناگهانی اضطرابند که در طی آنها فرد احساس میکند در حال مرگ است. ضربان قلب بسیار بالا، تعریق، لرزش و احساس تنگی نفس از علائم حملات پنیک اند. اما اختلالات اضطرابی از هر نوعی که باشند قابل درمان شدن بوده و فقط نیازمند ممارست هستند.
علت شکلگیری اختلالات اضطرابی چیست؟
همان طور که گفته شد همه ما انسانها اضطراب را تجربه میکنیم و بهایی ست که برای توانایی پیشبینی آینده میپردازیم. اما چه میشود که سطح اضطراب برخی افراد غیرقابل کنترل میشود و تبدیل به اختلال اضطراب میگردد؟ به عبارت دیگر، علت اصلی اختلال اضطراب چیست؟
عوامل متفاوتی میتوانند در شکلگیری اختلالات اضطرابی نقش داشته باشند. مثل تجارب پیشین ناخوشایند، بزرگ شدن در یک خانواده ناکارآمد، عدم توانایی مدیریت احساسات ناخوشایند، برخورداری از یک سری ویژگیهای شخصیتی (مثل روانرنجوری) وراثت و غیره.
همچنین تحقیقات نشان دادهاند عملکرد بعضی از نقاط مغز افرادی که از اختلالات اضطرابی رنج میبرند با عملکرد مغز دیگر افراد متفاوت است (تفاوتها در آمیگدال، قشر پیشپیشانی و هیپوکامپ دیده شدهاند).
به علاوه، اختلال افسردگی و اختلالات اضطرابی بسیاری از مواقع با یکدیگر همراه میشوند و در هر دوی این اختلالات پاسخگویی هیجانی منفی بیش از حد به وقایع وجود دارد. پس کسانی که با افسردگی دست و پنجه نرم میکنند ممکن است در معرض اختلالات اضطرابی نیز قرار داشته باشند.
اختلالات اضطرابی در کودکان
کودکان نیز اضطراب را تجربه میکنند. آنها ممکن است به دلایل مختلفی مثل نگرانی از آتشسوزی، دزدی، بلاهای طبیعی، مشاجره والدینشان، عملکردشان در مدرسه و … اضطراب را تجربه کنند. اما اضطراب کودکان وقتی مشکلساز میشود که در رفتن به مدرسه، توجهشان در کلاسها، انجام فعالیتهای روزانه و یا خواب شبانه آنها اختلال ایجاد کند.
رایجترین اختلال اضطرابی که در کودکان دیده میشود اختلال اضطراب جدایی است که هنگام جدایی از والدین خود تجربه میکنند. تجربه اضطراب جدایی از 18 ماهگی تا 3 سالگی کاملا عادی و بخشی از مراحل رشدی است، اما طولانیتر شدن آن ممکن است دردسرساز شود و نیازمند توجه ویژه است.
به غیر از اختلال اضطراب جدایی دیگر اختلالهای اضطرابی که ممکن است در کودکان دیده شود شامل اضطراب اجتماعی، لالی انتخابی، فوبیای خاص و اضطراب فراگیر است.
در نهایت باید به این نکته اشاره کرد که با وجود اینکه اختلالات اضطرابی میتوانند بسیار طاقتفرسا باشند، قابل درمان هستند و تمام کسانی که با این دست از اختلالات دست و پنجه نرم میکنند، در تمامی سنین، میتوانند بهبود پیدا کنند. پس اگر شما یا اطرافیانتان درگیر اختلالات اضطرابی هستید آن را آخر دنیا ندانید. بهتر است شروع به کمک گرفتن از یک متخصص کنید.
مقالات پیشنهادی
