اگر این مقاله مفید بود امتیاز دهید.
در کشور آمریکا طول عمر انسان در 50 سال گذشته نزدیک به یک دهه افزایش یافته است. پیش بینی می شود تا سال 2050 میزان مبتلایان به زوال عقل در سراسر جهان سه برابر شود. مغز علیرغم اینکه تنها 2 تا 3 درصد از وزن کل بدن را تشکیل می‌دهد، حدود 20 تا 25 درصد از اکسیژن بدن را مصرف می‌کند و مولد اصلی مولکول‌های اکسیژن بسیار واکنش پذیر است. گونه‌های اکسیژن بسیار واکنش‌پذیر در میتوکندری مغز تولید می‌شوند. زیرا آدنوزین تری فسفات (ATP) تولید می‌کنند تا تمام فعالیت‌های الکتروفیزیولوژیک سلول‌های عصبی را تامین کنند.
جوان نگه داشتن مغز
حفظ فعالانه روند رشد مداوم مغز، رویکردی اساسی و بسیار مهم برای جوان نگه داشتن مغز است. در واقع تنها رویکرد پیشگیرانه شناخته شده به شمار می‌رود. دو استراتژی تهاجمی و تدافعی، ترکیبی ضروری در جوان نگه داشتن مغز هستند. محافظت از سلول‌های مغزی که از قبل وجود دارند، امری حیاتی است و یکی از مهمترین راههای آن، مبارزه با استرس اکسیداتیو است.
تقابل رادیکال‌های آزاد و آنتی اکسیدان‌ها
مغز در برابر فرسودگی دائمی آسیب پذیر است، زیرا یک عضو بسیار شلوغ از نظر متابولیسمی است که سهم نامتناسبی از اکسیژن را مصرف می‌کند تا تمام افکار و احساسات ما را تقویت کند. مشکل این است که اکسیژن پس از انجام وظیفه خود یعنی ایجاد انرژی در میتوکندری سلول‌ها، به عنوان رادیکال‌های آزاد نشت می‌کند. شکلی بسیار ناپایدار که به راحتی با سایر اجزای سلول از جمله DNA واکنش می‌دهد و در نهایت به ماشین سلولی آسیب می‌رساند.
این رادیکال‌های آزاد اکسیژن به لیپیدهایی حمله‌ور می‌شوند که غشای سلول‌های عصبی را تثبیت می‌کنند. در نتیجه باعث اختلال در فعالیت سلولی و سیگنال‌دهی سلولی می‌شوند. با گذشت زمان، آسیب تجمع استرس اکسیداتیو به صورت مشکلات حافظه، کندی ذهن، بی‌نظمی عملکرد و حتی افسردگی ظاهر می‌شود. مغز سیستم دفاعی آنتی اکسیدانی خاص خود را دارد، اما نیاز بسیار زیاد به انرژی و فراوانی لیپیدها، مغز را به هدفی آسان برای حمله به اکسیژن تبدیل می‌کند.
منابع تامین آنتی اکسیدان برای مغز
ما به آنتی اکسیدان‌ها نیاز داریم تا رادیکال‌های آزاد اکسیدکننده را از بین ببریم و مولکول‌های زیستی آسیب‌دیده را قبل از اینکه موجب مختل شدن عملکرد سلولی شوند، حذف کنیم. در این صورت می‌توان عملکرد درست مغز را حفظ کرد. بسیاری از غذاها به ویژه میوه‌ها و سبزیجات حاوی موادی هستند که به عنوان آنتی اکسیدان عمل می‌کنند. آنها سیستم‌های دفاعی آنتی اکسیدانی مغز را تقویت می‌کنند یا مستقیماً مولکول‌های اکسیژن بسیار واکنش پذیر و سرکش را از بین می‌برند تا میزان سمی که ایجاد می‌کنند را کاهش دهند.
برخی از این آنتی اکسیدان‌های مؤثر سلنیوم، کوآنزیم Q و ویتامین‌های C و E هستند. گیاهان به طور طبیعی غنی از آنتی اکسیدان‌های قوی هستند که از نظر شیمیایی به عنوان پلی فنول طبقه بندی می‌شوند. بیش از 8000 مورد از آنها با نام‌هایی مانند فلاونوئیدها، تانن‌ها، لیگنان‌ها و غیره وجود دارد. بسیاری از آنتی اکسیدان‌ها موادی هستند که توسط گیاهان به عنوان نوعی محافظت در برابر تهاجمات محیطی نظیر خشکسالی، قرار گرفتن بیش از حد در معرض نور خورشید و حشرات تولید می‌شوند.
نیاز به آنتی اکسیدان‌ها برای جوان نگه داشتن مغز، می‌تواند از طریق یک رژیم غذایی غنی از مواد مغذی تامین شود. مطالعات نیز نشان می‌دهد که در مجموعه‌ای از موقعیت‌ها مانند سکته مغزی، قرار گرفتن در معرض آلودگی‌های محیطی، استفاده از داروهای مختلف یا در معرض خطر دژنراسیون ماکولا بودن نیاز به آنتی اکسیدان‌های بیشتری وجود دارد.
در این میان متخصصان قلب اغلب مکمل‌های آنتی اکسیدانی را برای مصرف کنندگان داروهای استاتین تجویز می‌کنند تا سطح لیپید را کاهش دهند. اما این روش باعث از بین رفتن کوآنزیم آنتی اکسیدانی Q می‌شود. البته تحقیقات قابل توجهی بر روی توسعه ترکیبات خاص آنتی اکسیدان‌ها به عنوان مکملی برای محافظت در برابر پیری مغز و سایر بیماری‌های مغز در حال انجام است.
قهوه و کافئین
قهوه صبحگاهی شما می‌تواند تاثیر مثبتی برای جوان نگه داشتن مغز داشته باشد. البته تحقیقات مختلف نشان میدهتند که قهوه فقط نوشیدنی برای افزایش انرژی و هوشیاری نیست. در میان صدها ترکیب زیست فعال قهوه علاوه بر کافئین، پلی فنول‌هایی مانند اسید کلروژنیک و لیگنان‌ها وجود دارند که به کاهش دهنده استرس اکسیداتیو معروف هستند. طی تحقیقاتی ثابت شده است که کافئین باعث بهبود حافظه بلند مدت و کاهش پراکسیداسیون لیپیدی در مغز سالمندان می‌شود. همچنین تحقیقات نشان داده‌اند که این ماده سیستم دفاعی آنتی اکسیدانی خود مغز را نیز تقویت می‌کند.
ویتامین C
ویتامین C که آسکوربات یا اسید اسکوربیک نیز نامیده می‌شود، یک کوفاکتور برای تعدادی از آنزیم‌ها است. ویتامین C نه تنها می‌تواند رادیکال‌های آزاد را از بین ببرد، بلکه تولید آنها را نیز کاملاً مهار می‌کند. بیشترین غلظت آسکوربات در بدن در مغز و بافت‌های عصبی غدد درون ریز مانند غده فوق کلیوی وجود دارد. کمبود آسکوربات، نورون‌ها را نسبت به استرس اکسیداتیو حساس می‌کند. همچنین طبق مطالعات بالینی، کمبود ویتامین C با افزایش افسردگی نیز مرتبط است.
ویتامین E
ویتامین E یک ماده مغذی است که به هشت شکل مختلف در غذاها وجود دارد. آنتی اکسیدان‌های مغز اکسیداسیون لیپیدها را مسدود می‌کند تا از غشای سلولی محافظت کند. هر هشت شکل این ویتامین، پاک کننده رادیکال‌های آزاد هستند. مطالعات و آزمایش‌های متعدد نشان داده‌اند که سطح مقدار این ویتامین در بیماران مبتلا به آلزایمر کمتر از افراد تحت کنترل بوده است. به نظر می‌رسد ویتامین E یک درمان عالی برای جوان نگه داشتن مغز و مهار پیری مغز است.
بیش از دو دهه مطالعات بالینی، مصرف ویتامین E در بیماران مبتلا به آلزایمر نتایج متفاوتی داشته است. ممکن است به این دلیل باشد که فقط یک فرم از ویتامین مورد آزمایش قرار گرفته است یا اینکه تغییرات طبیعی در تاثیر آن بر بیمار در نظر گرفته نشده است. برخی شواهد نشان داده‌اند که ویتامین E می‌تواند در حفظ ظرفیت رشد و سلامت مغز مؤثر عمل کند. حتی شواهد بیشتری وجود دارد که نشان می‌دهد در ترکیب با سایر مواد مغذی آنتی‌اکسیدانی، مانند ویتامین C، بهترین عملکرد را خواهد داشت.
تکنیک‌های جوان نگه داشتن مغز
به گفته مؤسسه ملی سلامت آمریکا، مکمل‌ها در مجموع 54 درصد از کل ویتامین C و 64 درصد از ویتامین E را تشکیل می‌دهند. همچنین اولئوکانتال، آنتی اکسیدان فنلی موجود در روغن زیتون خالص، از درهم تنیدگی سمی پروتئین تاو، که نشانه بیماری آلزایمر است، جلوگیری می‌کند. از دیگر عملکردهای آن پاکسازی پروتئین آمیلوئید است.
کارهای مختلف و بسیاری وجود دارد که می‌توانید برای جوان نگه داشتن مغز به کار بگیرید.
طراحی کنید، فعالیت فیزیکی منظم داشته باشید، تعامل اجتماعی و گفتگوهای پرشور داشته باشید، کارهای چالش برانگیز انجام دهید، جدول کلمات متقاطع حل کنید، پازل درست کنید، یک زبان جدید بیاموزید، نواختن یک ساز موسیقی را یاد بگیرید و به صورت کلی فعالیت‌هایی انجام دهید که باعث شود از مغزتان استفاده کنید.
سخن پایانی
جوان نگه داشتن مغز هدفی است که از راههای مختلفی چون درست کردن پازل، یاد گرفتن زبان جدید، داشتن گفتگوهای فعال و بسیاری دیگر قابل دستیابی است و نیاز به تلاش مضاعف دارد. همچنین مواد مقوی نظیر ویتامین C و E می‌توانند تاثیر قوی بر سلامت مغز و ذهن داشته باشند. طبق تحقیقات کمبود این مواد مغذی با بیماری افسردگی مرتبط است.
سوالات متداول
چگونه آنتی اکسیدان مورد نیاز بدن را تامین کنیم؟
با خوردن میوه‌ها و سبزیجات می‌توانید به راحتی نیاز بدن به آنتی اکسیدان را تامین کنید. دلیل وجود آنتی اکسیدان در گیاهان محافظت از آنها در برابر حملات عوامل بیرونی است که با مصرف سبزیجات این مواد طبیعی ارزشمند را دریافت می‌کنیم.
ویتامین C چه تاثیری در جوان نگه داشتن مغز دارد؟
به ویتامین C، آسکوربات یا اسید اسکوربیک نیز می‌گویند که وظیفه آن از بین بردن رادیکال‌های آزاد است تا از تاثیر سمی آنها بر زوال عقل جلوگیری کند.
مقالات پیشنهادی
